تحول بازاریابی چیست؟
تحول بازاریابی (Marketing Transformation)، یکی از مهمترین مفاهیمی است که در مباحث مدیریت کسب و کار مطرح می شود. این مفهوم به طیفی از تغییرات و تحولاتی اشاره دارد که در حوزه بازاریابی و فعالیت‌های مرتبط با آن رخ می‌دهد.
این مفهوم برای بار نخست در دهه‌ی ۹۰ میلادی مطرح و در کتاب‌ها و مقالات مدیریتی به آن پرداخته شد. امروزه، این موضوع به حدی اهمیت دارد که در حوزه مدیریت و کسب و کار مورد بحث قرار گرفته است.
تحولات بازاریابی شامل تغییرات فناوری، تغییر در الگوهای مصرفی مشتریان، رشد روش‌های تبلیغات دیجیتالی و تاثیر رسانه‌های اجتماعی به منظور تولید یک محصول مطابق با نیازهای مشتریان می باشند. هر کدام از این موارد به شکل گسترده ای، بازاریابی را تحت تاثیر قرار داده‌اند.
تحول بازاریابی به طور کلی به تغییراتی اشاره دارد که شرکت‌ها باید جهت سازگاری با محیط رقابتی به اهداف خود دست یابند. این تغییرات ممکن است شامل تغییر در استراتژی‌ها، فرایندها، فناوری‌ها، ساختار و فرهنگ سازمانی باشد.
هدف اصلی تحول بازاریابی، ایجاد هماهنگی بین شرکت و محیط خارجی به منظور ارائه یک محصول یا خدمت نوآورانه به مشتریان است. یدین صورت، یک کسب و کار می تواند به بهترین شکل از فرصت‌ها استفاده کند، با چالش‌ها مواجه شود و به رشد و توسعه دست یابد. در ادامه در رابطه با این مفهوم و سیر تکامل آن بیشتر توضیح می دهیم.
مراحل تکامل و سیر تحول بازاریابی
بازاریابی مراحل مختلفی را جهت تکامل پشت سر گذرانده است. سیر تکامل و تحول بازاریابی را در رابطه با مفاهیمی چون قحطی، نیاز، خواسته و تمایز می توان توجیه کرد. در ادامه به مراحل مختلفی که باعث تکامل و تحول بازاریابی شده است، اشاره خواهیم کرد:
- در دهه ۱۹۳۰، جهان با رکود اقتصادی و بحران‌های مالی مواجه بود. قحطی محصولات در کشورها باعث کاهش تقاضا و محدودیت منابع مالی شدید شد. این امر باعث شد تا شرکت ها به تغییر رویکردها و روش‌های بازاریابی جهت تولید انبوه روی آورند.
- بعد از این دوره سخت، نیازهای مشتریان در رابطه با محصول تغییر کرد. زیرا مشتریان به دنبال محصولاتی با قیمت مناسب تر و کارایی بیشتر بودند. این امر موجب شد تا شرکت‌ها سعی کنند محصولات خود را با توجه به نیازها و علایق جدید مشتریان توسعه دهند.
- با افزایش گسترده رقابت در بازار، شرکت‌ها متوجه شدند که برای جذب مشتریان باید به خواسته‌ها و نیازهای آنها پاسخ دهند. کیفیت بالای محصولات، قیمت مناسب، ارائه خدمات پس از فروش، ایجاد تنوع در محصولات و نوآوری از جمله مهمترین استراتژی هایی بود که شرکت ها در این مرحله مورد استفاده قرار دادند.
- به دلیل رقابت شدید در بازار، شرکت‌ها متوجه شدند که برای جذب مشتریان باید از ویژگی های متمایز کننده در تولید محصولات خود استفاده کنند. برندسازی، بازاریابی هدفمند و استفاده از روش‌های تبلیغات اثربخش از جمله مهمترین استراتژی ها جهت ایجاد تمایز در بازار به شمار می روند.
آشنایی با سیر تحول بازاریابی
از زمان‌های گذشته تا به امروز، بازاریابی تحولات زیادی را تجربه کرده است. در گذشته، تمرکز اصلی تنها بر فروش محصولات بود و اهمیت زیادی به نظرات و نیازهای مشتریان داده نمی شد.
در آن دوره، مهمترین هدف فروشندگان، به دست آوردن سود و پول بود. ارائه بهترین کیفیت از محصول و کسب رضایت مشتریان در درجه بعدی اهمیت قرار داشت.
در دهه‌های اخیر، بازاریابی شامل تحولات زیادی شده است و اهمیت بالایی به رضایت مشتریان داده می‌شود. امروزه، برندها و سازمان‌ها باید تلاش کنند تا نیازها و انتظارات مشتریان را بشناسند و به آنها پاسخ دهند.
در ادامه به سیر تحول بازاریابی در دوره های مختلف اشاره خواهیم کرد تا در این رابطه بیشتر بدانید.
بازاریابی دهه 1930؛ تمرکز بر تولید انبوه
بازاریابی دهه 1930 تحت تاثیر تغییرات اقتصادی آن دوران قرار داشت. در این دهه بعد از بحران اقتصادی دهه 1920، اقتصاد آمریکا دوره رکود عجیبی را تجربه می‌کرد.
در چنین شرایطی، تمرکز بازاریابی بیشتر روی کاهش هزینه‌ها و افزایش حجم تولید محصولات بود. شرکت‌ها سعی داشتند تا با افزایش تولید و کاهش قیمت، تقاضا را افزایش دهند.
از سوی دیگر، پیشرفت تکنولوژی باعث شده بود تا فرآیند تولید به صورت انبوه انجام شود. تبلیغات نیز به صورت گسترده‌ای جهت ارائه محصولات جدید به مشتریان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
بازاریابی دهه 1970؛ بازاریابی مصرف کننده مدار
تحول بازاریابی در دوره های مختلف از جمله مهمترین موضوعاتی است که در مباحث مدیریت مورد بحث قرار می گیرد. بازاریابی مصرف‌کننده مدار، یکی از مهمترین رویکردهای بازاریابی در دهه 1970 بود. در این رویکرد، تمرکز اصلی به جای فرآیند تولید بر مصرف کننده بود. به عبارتی در این نوع بازاریابی، مشتری در مرکز تصمیم گیری‌ها قرار می‌گرفت.
در این دهه شرکت‌ها به منظور شناسایی نیازها، عادات و علایق مصرف‌کنندگان به تحقیقات بازار روی آوردند. بر اساس داده‌های حاصل از این تحقیقات، محصولات با تمرکز بر نیاز و خواست مشتری طراحی و به بازار عرضه می شدند.
بازاریابی دهه 2010؛ بازاریابی داده محور
در دهه 2010، بازاریابی به سمت بازاریابی داده محور حرکت کرد. این نوع بازاریابی را به عنوان بازاریابی مدرن نیز می شناسند. در این رویکرد بر بهبود تجربه مشتری تاکید می شود.
افزایش استفاده از رسانه‌های اجتماعی و دیجیتالی باعث شد تا بازاریابی وارد مرحله جدیدی از تکامل خود شود. در این دوره که به دوره بازاریابی مدرن نیز معروف است، رسانه‌های اجتماعی باعث برقراری تعامل دوسویه بین مشتری و شرکت می شوند.
همچنین در این راستا از روش های مختلف تبلیغات دیجیتال و بازاریابی محتوایی جهت بهبود تجربه مشتری، استفاده می شود. از جمله مهمترین ویژگی های بازاریابی مدرن می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تمرکز بر مشتری
- برقراری ارتباط یکپارچه بین کسب و کار و مشتریان
- بهبود تجربه مشتری
- دیجیتال سازی فرایندها
چه مواردی در تحول بازاریابی مورد بحث قرار می گیرند؟
مهمترین مفهومی که در رابطه با تحول بازاریابی مورد توجه قرار می گیرد، تحول دیجیتال است. در این شرایط است که مدیران یک کسب و کار تصمیم می گیرند که با استفاده از چه روش هایی می توانند جهت توسعه و حفظ برند خود در بازار اقدام نمایند.
در این مبحث، چند نکته کلیدی وجود دارد که باید در نظر داشته باشید. از جمله این موارد عبارتند از:
- رشد فزاینده استفاده از اینترنت و فناوری دیجیتال در میان مشتریان و ضرورت حضور بازاریاب‌ها در این فضا
- ظهور مفاهیم جدید در بازاریابی از جمله بازاریابی دیجیتال، بازاریابی محتوا، بازاریابی شبکه‌های اجتماعی و غیره
- تغییر الگوریتم‌های موتورهای جستجو از جمله گوگل و تمرکز بیشتر بازاریابان بر بهینه سازی در این فضا
- لزوم شناخت بهتر مشتریان و تولید محتوای مفید، جذاب و هدفمند برای آنها
- اهمیت اندازه‌گیری و تحلیل داده‌ها در بازاریابی دیجیتال
- تمرکز بر رویکردهای نوآورانه و خلاقانه در بازاریابی به منظور متمایز سازی محصولات در مقایسه با رقبا
- توجه به مسئولیت های اجتماعی شرکت ها در کنار اهداف بازاریابی
نقش اینترنت و رسانه های دیجیتالی در تکامل بازاریابی
رشد فزاینده استفاده از اینترنت و کامپیوتر در دهه 90 میلادی، انقلابی در حوزه بازاریابی ایجاد کرد. ظهور موتورهای جستجو و وب سایت‌ها، دسترسی آسان مخاطبین به اطلاعات را ممکن ساخت.
مفاهیم تازه‌ای همچون تجارت الکترونیک و بازاریابی دیجیتال شکل گرفت. تغییرات الگوریتم های گوگل، بازاریابان را بر آن داشت تا با بهره‌گیری از تکنیک‌هایی مثل بهینه سازی برای موتورهای جستجو، به دنبال ارتقای رتبه حضور در نتایج جستجو باشند.
پیشرفت‌های فناوری و تغییر عادات مصرف‌کنندگان، موجب شد تا بازاریابی دیجیتال نقش پررنگ‌تری در استراتژی محصول داشته باشد. در بازاریابی دیجیتال، افزایش مهارت و دانش به طور مداوم از جمله مهمترین ویژگی هایی است که باعث ایجاد تمایز و نوآوری در ساخت محصولات و ارائه خدمات به مشتریان می شود.
نتیجه گیری
بدون شک پیشرفت فناوری دیجیتال و افزایش سطح دانش دیجیتال مشتریان، نقش بسزایی در شکل‌گیری و گسترش تحولات اخیر در حوزه بازاریابی داشته است.
تغییر الگوهای رفتاری و سبک زندگی مشتریان، ظهور الگوهای نوین کسب و کار، تغییر ساختار بازار و صنایع، تحولات اقتصادی و اجتماعی، پیشرفت‌های علمی و دانش بشری، افزایش رقابت و ضرورت متمایزسازی، تمرکز بر مشتری مداری و ده‌ها عامل دیگر، همگی در کنار پیشرفت فناوری، موجبات تحول در بازاریابی را فراهم کرده اند.
